منشور اخلاقی نشریه «مطالعات رفتار مصرف‌کننده»
1- اصالت مقاله
مقاله ای که نویسنده برای نشریه «مطالعات رفتار مصرف‌کننده» ارسال می‌کند باید جدید و اصل باشد. نویسنده نمی‌تواند مقاله‌ای را که کل یا بخشی از آن در جای دیگری تحت بررسی است، به مجله ارسال و همچنین نمی‌تواند مقاله‌ای را که کل یا بخشی از آن در مجله تحت بررسی و ارزیابی است، برای نشریه دیگری ارسال کند.
مقاله ارسالی چه کل و چه بخشی از آن، به زبان فارسی یا هر زبان دیگری، نباید قبلاً در جای دیگری منتشر یا برای انتشار پذیرفته شده باشد.
مقاله باید منشأ و اصالت هر یک از مجموعه داده‌های به کار گرفته شده را مشخص کند. اگر مجموعه داده‌های اختصاصی در جای دیگری توسط این نویسنده یا نویسنده دیگری به کار گرفته شده است، مقاله باید این کارهای دیگر را چه انتشار یافته و چه انتشار نیافته باشند، بیان کند.
نویسندگان نباید مقاله‌ای را ارسال کنند که قبلاً برای این مجله ارسال شده، تحت ارزیابی قرار گرفته و پس از ارزیابی توسط سردبیر رد شده است. اگر نسخه اولیه قبلاً رد شده بود و نویسنده مایل است تا نسخه‌ای اصلاح شده از مقاله را برای ارزیابی ارسال کند، توجیه ارسال مجدد مقاله، باید به طور شفاف توسط نویسنده برای سردبیر مجله مطرح و عنوان شود. تنها تحت شرایط خاصی است که، اجازه ارسال مجدد مقاله برای بار دوم وجود دارد.
2- سرقت علمی
ثبت مقاله در سامانه نشریه با ارسال ایمیل به کلیه نویسندگان مقاله اطلاع داده خواهد شد؛ بدیهی است درج نام نویسندگان در مقاله به منزله نقش اساسی ایشان در تدوین مقاله است، در صورتی که نویسندگان مقاله در تدوین مقاله نقشی نداشتهاند و از نام آنها سوءاستفاده شده است، لازم است مراتب را بلافاصله از طریق ایمیل دریافتی اطلاع دهند. همه نویسندگان مقاله در مورد اصالت اثر مسئول هستند. حق ارزیابی موارد سرقت علمی برای نشریه محفوظ است. سرقت علمی شکل‌های گوناگونی دارد از جمله:
الف. ثبت مقاله دیگری به نام خود.
ب. درج نام نویسندگان و پژوهشگرانی که در مقاله نقشی نداشته اند.
ج. کپی برداری یا تکرار بخش‌های قابل توجهی از مقاله دیگر (حتی اگر مقاله کپی شده مربوط به یکی از نویسندگان مقاله جدید باشد).
د. طرح نتایج حاصل از پژوهش‌های دیگران به نام خود.
هـ. چاپ مکرر مقاله توسط نویسنده واحد در چند نشریه.
و. بیان نتایج نادرست و خلاف یافته‌های علمی یا تحریف نتایج حاصل از پژوهش.
ز. استفاده از داده‌های نامعتبر یا دستکاری در داده‌های پژوهش.
موارد سرقت علمی توسط مسئولان نشریه بررسی و برای حراست از اعتبار و زحمات دیگر پژوهشگران، بدون هیچ تساهل و چشمپوشی با توجه به میزان سرقت علمی به شرح ذیل برخورد قانونی می‌شود:
1. مقاله رد خواهد شد و در صورت چاپ از روی وبگاه‌ها برداشته خواهد شد.3- تضاد در منافع
نویسنده مسئول باید منابع حمایت مالی طرح را در متن مقاله بیان کند سپس نسبت به ارسال مقاله اقدام نماید. هر یک از منافع گفته شده که قید شود، باید همراه مقاله منتشر شوند. اگر در مورد نوع موقعیتی که نمایانگر تضاد است شک و تردید وجود دارد، باید مشخص و آشکار شود، هر موردی در زمینه تضاد منافع باید با اداره انتشارات یا سردبیر مطرح شود.
هنگام ارسال مقاله به مجله، نویسنده مسئول، فرصت دارد تا داور احتمالی را برای مقاله پیشنهاد دهد. نویسندگان باید از هر گونه تضاد منافع احتمالی یا نمود آن در انتخاب سردبیر و داوران پرهیز کنند. تضاد منافع از این نوع، تنها برای نویسنده مسئول به کار نمی‌رود بلکه مشمول نویسندگان همکار در مقاله نیز می‌شود.
مثال‌هایی از تضادهای منافع ممکن شامل موارد زیر است:
1) یکی از نویسندگان در همان نهاد یا سازمانی است که سردبیر یا داور نامبرده هستند؛
2) یکی از نویسندگان، عضو کمیته پایان نامه سردبیر یا داور بوده یا برعکس،
3) یکی از نویسندگان و سردبیر یا داور، در حال حاضر جزء نویسندگان همکار در مقاله دیگر هستند یا طی دو سال گذشته، نویسنده همکار یک مقاله بوده‌اند.
نویسندگان نباید افرادی را معرفی کرده و نام برند که می‌دانند نسخه قبلی مقاله را خوانده و پیشنهادهای خود را مطرح کرده‌اند؛ زیرا چنین دانشی، به طور خودکار فرایند ارزیابی مخفی مقاله را نقض می‌کند.
4- ارزیابی مخفی دوطرفه
نشریه یک فرایند ارزیابی مخفی دوطرفه را دنبال می‌کند که به موجب آن، نویسندگان، داوران را نمی‌شناسند و برعکس. نویسندگان باید به محرمانه بودن فرایند ارزیابی احترام گذاشته و هویت خود را برای داوران آشکار نسازند و برعکس. برای مثال، مقاله نباید حاوی هر گونه اطلاعات مشمول خودافشایی باشد، به طوری که داور بتواند نویسنده را شناسایی کند.
نویسندگان نباید مقاله ارسالی خود (مشتمل بر مقالات و پیشنویس‌های اولیه) را روی وبگاه‌ها منتشر کنند؛ زیرا در وبگاه‌ها، نویسندگان می‌توانند به راحتی توسط داوران شناسایی شوند.
نویسندگان نباید افرادی را به عنوان سردبیر یا داور نام برند که می‌دانند قبلاً مقاله یا نسخه قبلی آن را خوانده و پیشنهادهای خود را مطرح ساخته‌اند؛ زیرا این دانش یا آگاهی، به طور خودکار ناقض فرایند ارزیابی مخفی دوطرفه است.
5- دقت
نویسندگان مسئول نهایی محتوای کل مقاله ارسالی به نشریه هستند. نویسندگان متعهد هستند تا نمایی دقیق از پژوهش انجام شده و نیز بحث عینی در خصوص اهمیت پژوهش، ارائه کنند.
نویسندگان باید یافته‌های خود را به طور کامل گزارش کنند و نباید داده‌هایی را که مرتبط با متن یا ساختار پرسش‌های پژوهش هستند، حذف کنند.
اگر نویسنده‌ای یک اشتباه یا بی‌دقتی مهم را در کار خود کشف کند، متعهد است تا مراتب را به سرعت به اطلاع سردبیر مجله رسانده و جهت بازبینی یا اصلاح مقاله همکاری کند. اگر نویسنده یا ناشر توسط شخص یا نهاد ثالث دریابند که کار انتشار یافته اشتباهی مهم و جدی دارد؛ نویسنده متعهد است تا به سرعت نسبت به بازبینی یا اصلاح مقاله یا فراهم‌سازی شواهد برای سردبیر، دال بر صحت و درستی مقاله اصلی یا اولیه اقدام نماید.
6- تألیف مشترک
همه نویسندگان بیان شده در مقاله باید در کار پژوهش مساعدت و همکاری جدی داشته و در مقابل نتایج پاسخگو باشند. اعتبار و امتیاز نویسندگی یا تألیف، باید به نسبت مساعدت‌های بخش‌های مختلف تسهیم شود. نویسندگان باید مسئولیت و اعتبار کار را تقبل کنند که شامل اعتبار نویسندگی یا تألیف، تنها برای کاری که به طور عملی انجام داده‌اند یا کاری که در انجام آن مساعدت کرده‌اند، است.
نویسندگان باید به طور معمول، نام دانشجو را به عنوان نویسنده همکار اصلی در مقالاتی که نویسندگان متعدد دارد و تا حد زیادی برگرفته از پایان‌نامه یا رساله دانشجو است، فهرست کنند.
نویسنده مسئول که مقاله را به مجله ارسال می‌کند، باید یک نسخه یا پیش‌نویس مقاله را به همه نویسندگان همکار و مشترک ارسال و رضایت آنها را جهت ارسال مقاله به مجله و انتشار آن کسب کند. در هر حال مسئولیت کامل مقاله با استاد راهنمای پژوهش (در صورت وجود) خواهد بود.
7- مراعات حقوق انسانی
نویسندگان مسئولیت حفظ و حمایت از حریم خصوصی، کرامت انسانی، رفاه و آزادی مسائل انسانی شرکت کنندگان پژوهش را برعهده دارند. مقاله‌هایی که درگیر مسایل انسانی هستند (مطالعات میدانی، شبیه‌سازی‌ها، مصاحبه‌ها)، باید منطبق با الزامات آیین‌نامه حقوق انسانی در دانشگاه نویسنده انجام گیرند.
حق‌مؤلف و مجوز چاپ
کلیه مقاله‌های پذیرفته شده در مجله مطالعات رفتار مصرف‌کننده تحت مجوز Creative Commons منتشر می‌شوند. بنابراین، نویسندگان و پژوهشگران مالک و صاحب حق‌مؤلف، مجوز نشر و چاپ مقاله تحت شرایط دسترسی آزاد بر اساس
Creative Commons Attribution Non-Commercial : CC BY NC
هستند. در واقع، حق‌مؤلف مقاله‌های منتشر شده در مجله مطالعات رفتار مصرف‌کننده تحت مجوز CC BY NC از آن نویسنده است و نویسنده مالک حق‌مؤلف است. مجوز کریتیو کامنز غیرتجاری (CC BY NC) اجازه کپی، چاپ، استفاده، بارگیری، توزیع، اشتراک‌گذاری و پخش مقاله را در هر شبکه و رسانه‌ای می‌دهد؛ به شرط آنکه حق معنوی مؤلف حفظ شود؛ نام اصل اثر درج گردد، مأخذ و منبع به درستی ذکر شده؛ و برای اهداف تجاری استفاده نشود.
رضایت آگاهانه مشارکت‌کنندگان در پژوهش
در مجله مطالعات رفتار مصرف‌کننده، کلیه مشارکت‌کنندگان در مطالعه و پژوهش موضوعات انسانی حق حفظ حریم خصوصی را دارند و پژوهشگران نباید بدون رضایت آگاهانه آن را نقض کنند. اطلاعات هویتی و شناسایی مشارکت‌کنندگان، مانند نام و نام خانوادگی، و غیره، نباید به صورت نوشتاری، عکس یا شناساگر خاص منتشر شود؛ مگر اینکه این اطلاعات برای مقاصد علمی ضروری باشد و مشارکت‌کنندگان (یا والدین یا سرپرست) رضایت آگاهانه کتبی برای انتشار را ارائه کرده باشند. رضایت‌نامه مشارکت‌کنندگان باید مطابق مقررات ملی یا قوانین محلی در دفتر مجله، در محل کار پژوهشگران یا در هر دو جا مکتوب، مضبوط و بایگانی شود.
بیانیه پیشگیری و مقابله با سرقت ادبی
ناشر مجله مطالعات رفتار مصرف‌کننده کلیه مقررات و شرایط COPE راجع به حفظ حقوق مؤلفان و مصنفان و اخلاق پژوهش را می‌پذیرد. در صورت بروز هرگونه عمل سرقت ادبی، تمامی مدارک متقاعدکننده مورد بررسی قرار می‌گیرد، و ما بر اساس نمودارهای کاری و جریان‌های کاری مشخص شده در COPE عمل می‌کنیم.
اعضای هیئت تحریریۀ و داوران مجله اقدامات لازم برای بررسی مقاله‌های دریافتی در خصوص اصالت آنها، قابلیت اطمینان اطلاعات ارائه شده و استفاده صحیح از منابع و مآخذ را انجام می‌دهند. تیم هیئت تحریریه مجله سیاست‌های زیر را تعیین می‌کند:
- پژوهشگران و نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که فقط آثار پژوهشی اصیل و نو را برای انتشار ارسال می‌کنند. اگر از اثر و یا اظهارات دیگران استفاده کرده‌اند، باید به آنها، ارجاع و استناد مناسب داده شود. سرقت ادبی به هر شکل، از جمله: نقل‌قول‌های طولانی؛ بازنویسی و بازگویی قسمت‌های مهم اثر دیگران بدون ذکر مأخذ؛ ارائه اثر دیگران به عنوان اثر خود؛ یا ادعای نتایج حاصل از پژوهش انجام شده توسط دیگران به نام، مصداق سوءرفتار پژوهشی غیراخلاقی است و غیرقابل قبول است. مقاله‌هایی که تلفیقی از مطالب قبلاً منتشر شده از نویسندگان دیگر (بدون تفسیر خلاقانه و بدون بازنمایی افکار و ایده‌های خود نویسنده) باشد، برای چاپ و انتشار پذیرفته نمی‌شوند.
- مقاله‌های ارسالی به مجله مطالعات رفتار مصرف‌کننده با استفاده از نرم‌افزارهای همانندجو ایرانداک و سمیم‌نور و نرم‌افزار تشخیص سرقت ادبی iThenticate چک می‌شوند. در صورت تشخیص سرقت ادبی در متن فارسی یا چکیده انگلیسی، بلافاصله دفتر مجله مقاله دریافتی را رد کرده و نام نویسندگان را برای مدت پنج سال در لیست سیاه قرار می‌دهد. بنابراین، به همه نویسندگان پیشنهاد می‌شود که قبل از ارسال مقاله خود، متن کامل آن را با استفاده از نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی چک کنند.
- در صورت شناسایی سرقت ادبی در مقاله‌ای که برای چاپ در مجله ارسال می‌شود، اقدامات خاص (مجازات‌های حقوقی) را دولت تعیین می‌کند؛ اما مجله حق سلب اعتبار مقاله را برای خود حفظ می‌کند.
پژوهشگران و نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که نسخه ارسال شده:
- یک اثر اصیل، نو و ابتکاری است؛
- دارای سرقت ادبی نیست؛
- قبلاً به هیچ زبانی منتشر نشده است؛
- جملات یا اطلاعات ارائه شده توسط سایر مقاله‌ها به طور مناسب در متن و مآخذ، ذکر مأخذ شده‌اند؛
- قوانین و مقررات حق‌مؤلف رعایت شده است. مواد حفاظت شده توسط حق‌مؤلف (به عنوان مثال، جدول‌ها، نمودارها، شکل‌ها، عکس‌ها، یا نقل‌قول‌های طولانی) فقط باید با اجازه مالک حق‌مؤلف آنها بازاستفاده شوند.
مجله مسئولیت کمک به جامعه علمی در راستای رعایت اخلاق نشر، به ویژه فاش کردن موارد سرقت ادبی و سلب اعتبار آثار حاوی سوءرفتار پژوهشی را بر عهده دارد. داوران و اعضای هیئت تحریریه این حق را دارند که مقاله‌های دریافتی را برای کنترل سرقت ادبی بررسی کنند.
مقاله ارسال شده به مجله باید دارای سطح مشابهت کمتر از 10 درصد باشد. شباهت در هر مأخذ شناسایی شده نیز باید حداکثر 1 درصد باشد. به طور کلی شباهت متنی به میزان بیش از 10 درصد قابل قبول نیست.
بیانیه دسترسی آزاد
دانشگاه کردستان به عنوان ناشر مجله مطالعات رفتار مصرف‌کننده، بیانیه دسترسی آزاد بوداپست را به طور کامل می‌پذیرد و از آن پیروی می‌کند. این مجله، یک نشریه ادواری کاملاً دسترسی آزاد است. به این معنی که تمامی مقاله‌ها پس از پذیرش (به صورت زودآیند) و پس از چاپ (به صورت دسترسی آزاد و رایگان) بلافاصله از طریق اینترنت در دسترس همه کاربران قرار می‌گیرد. استفاده، توزیع و به‌اشتراک‌گذاری مقاله در هر رسانه، شبکه و وبگاهی مجاز است، مشروط بر اینکه به نویسنده و مجله به درستی استناد و ارجاع داده شود.
مزایای دسترسی آزاد برای نویسندگان عبارتند از:
- حفظ حق‌مؤلف توسط نویسندگان مقاله؛
- دسترسی رایگان و آزاد برای کلیه خوانندگان و کاربران در سراسر جهان؛
- افزایش دسترس‌پذیری، رؤیت‌پذیری، مشاهده‌پذیری و خوانایی مقاله‌ها؛
- افزایش استناد به مقاله‌ها؛
- فقدان محدودیت مکانی برای دسترسی؛ و
- انتشار سریع و به‌موقع.